Müzelerimiz
Coğrafi konum itibariyle tabii yol üzerinde olan Malatya ön tarihinin Paleolitik çağa kadar indiği, Malatya’nın birçok yerleşim alanlarındaki mağaralar ile özellikle de Yazıhan’daki Ansır (Buzluk) ve Malatya merkezinde İnderesi mevkiinde bulunan mağaralardan anlaşılmıştır.
1979 yılında başlayan Karakaya Baraj Gölü Kurtarma Kazıları kapsamındaki İzollu mevkii Cafer Höyükte yapılan kazılarda, o yöre insanının Paleolitik mağaralardan çıkıp ilk defa ovada tarım ve hayvancılıkla uğraştıkları ve yerleşik köy hayatına başladıkları anlaşılmıştır. Cafer Höyük kazılarıyla, Malatya ve çevresinin M.Ö. 7000 yılında iskâna başladığı anlaşılmaktadır.
1979-1986 yılları arasında kazıları sürdürülen Caferhöyük çalışmaları sonucu dünyanın ilk heykel örneği sayılan, beyaz kireçtaşından yapılmış küçük figürinler, M.Ö. 7000 yılına tarihlenmektedir. Kazı sonrası gün ışığına çıkarılan bu eserler halen Malatya Müzesi’nde sergilenmektedir.
Değirmentepe ve Arslantepe’de çok sayıda taştan ve pişmiş topraktan damga mühürleri ile pişmemiş toprak mühür baskıları, bu yörelerin önemli bir ticaret merkezi olduğunu belgelemektedir. Anadolu ile olduğu gibi, Kuzey Mezopotamya ve Suriye ile de Fırat Nehri yolu ile ticaret bu dönemde yapılmıştır.
M.Ö. 3000 yılında Malatya yöresinde seramik genellikle elle yapılmış, hamuruna ince kum karıştırılmış siyah astarlıdır. Bu seramik örneklerine Arslantepe, Hasırcı, Fırıncıhöyük, Karahöyük, İsahöyük, Morhamam, Kösehöyük, İmamoğlu, Değirmentepe, Köşgerbaba ve Pirothöyük’te rastlanmıştır.
Antik çağlarda en eski ve ileri medeniyetlerin geliştiği Mezopotamya ile İç Anadolu arasında bulunduğu ve tarih öncesi ile tarihi kervan yollarının bulunduğu, yolların tabii geçitler verdiği konumlar itibariyle Malatya'nın jeopolitik önemi daima büyük olmuştur. Jeopolitik konumunun yanında hayatın ve uygarlıkların gelişmesinde önemli bir etken olan suyun katkıları da inkâr edilemez.
Bu faktörler M. Ö. 7. binden itibaren, Caferhöyük neolitik yerleşimi ile başlayıp günümüze kadar Malatya'nın Anadolu'da gelmiş geçmiş bütün uygarlıkları ihtiva eden bir yer ve bölge olmasına sebep olmuştur.
Bu tarihi önem içerisinde, Malatya'da müzecilik fikri 1931-1937 yılları arasında, Arslantepe höyük ve Gelinciktepe'de yapılan kazılarda ortaya çıkan eserlerin, Malatya'da müze olmadığından Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi'nde sergilenmek için götürülmesi, sonucu ortaya çıkmıştır.
1971 yılında İnönü Parkında, bugün Evlendirme dairesi olarak hizmet veren binada ilk Müze açılmış, 1974 yılına kadar memurluk olan Müze, Başbakanlık Kültür Müsteşarlığının onayıyla Müdürlük olmuştur. 1975 yılında yapımına başlanılan Kernek Meydanı'ndaki yeni müze binasının inşaatı tamamlanmış, 1978 yılından itibaren Karakaya Baraj Gölü altında kalacak yerleşimleri kurtarmak amacıyla yapılan kazılarda ortaya çıkan buluntularla daha da zenginleşen Malatya Müzesi yeni binasında 1979 yılında ziyarete açılmıştır.
1998 yılında yeni ve modern sergileme gereksinimiyle çalışmalar başlamış, 2001 yılında yeni bir proje hazırlanarak hayata geçirilmiş, Müze modern bir sergilemeye kavuşturulmuştur. Müzemizde, teşhiri yapılan ve yeni düzenleme ile yeniden ziyaretçilerin görüşlerine sunulacak olan çeşitli eserler mevcuttur. Bu eserler; kazılar, satın alma, hibe(bağış) veya istirdat (el koyma) gibi yollarla Müzeye kazandırılan eselerlerdir. Yapılan bilimsel kazılar sonucu gün ışığına çıkarılan, neolitik, kalkolitik, Tunç çağı, Hitit, Urartu, Roma, Bizans, Selçuklu, çeşitli Beylikler ve Osmanlı dönemi medeniyetine ait eserler, Müzemizin zenginlikleridir.
Yeni müze yapımı için proje yapılmış, çalışmaları ise devam etmektedir. Proje hayata geçtiğinde Malatya yeni ve modern özelliklere sahip bir müzeye kavuşacaktır.
İlimiz sınırları içerisinde, Karakaya baraj gölü suları altında kalan alanlarda, Pirot, Caferhöyük, Köşkerbaba, İmamoğlu ve Değirmentepe höyük gibi kurtarma kazılarında ve 1961 yılından beri kazısı devam eden Arslantepe Höyük'te çıkarılan eserler geçmişi günümüze taşıdığı gibi, günümüzü de geleceği aktaran birer tarih laboratuvarı özelliğini verir Malatya Müzesi.
MÜZE TEŞHİR VE SALONLARI
Malatya Müzesinin ikinci katı, Arslantepe Tematik Salonu olarak düzenlenmiştir. Bu salonun bir bölümünde Kral Mezarı rekonstriksiyonu yer alır. Kralın mezar içinde yatış biçimi, mezar hediyeleri ve mezarın çevresinde hocker (anne karnındaki yatış pozisyonu) biçiminde gömülmüş kadınların betimlenmesi yapılmıştır.
Malatya Arkeoloji Müzesi 6 Şubat 2023 tarihinde meydana gelen Depremde hasar almış olup tadilat çalışmaları nedeniyle ziyarete kapalıdır.
TELEFON: (0 422) 321 30 06 – (0422) 3263003
FAKS: (0422) 324 98 98
E-POSTA: malatyamuzesi@kulturturizm.gov.tr
BEŞKONAKLAR ETNOGRAFYA MÜZESİ VE GELENEKSEL MALATYA EVİ
Malatya’nın geleneksel kültür özelliklerine göre düzenlenmiş etnografik bir müzedir. Müze iki bölümden oluşur.
Müzenin 11 No’da bulunan binası idari bina olarak kullanılırken, 13 no’lu binanın girişi danışma, güvenlik ve genel tanıtım alanı olarak düzenlenmiş olup üst katındaki odalar “Geleneksel Malatya Evi” canlandırılmıştır. Buradan da 15 no’lu binanın üst katında ki vitrin sergilemesi alanlarına geçilmektedir. Binaların avlusunda ise Selçuklu ve Osmanlı Dönemine ait taş eserler sergilenmektedir.
Geleneksel Malatya Evi olarak düzenlenen bölümde; Baş Oda olarak düzenlenen özellikle ev sahibinin erkek konuklarını ağırladığı bölümde ise 1900’lü yılların başlarındaki şehir giyiminden hareketle sedirde oturan iki erkekten birisi olan evin beyi olup, kahve içer pozisyondadır. Evin konuğu olan diğer erkek ise ud çalarak müzik icra etmektedir. Bu oda da ayrıca ortada ise odun kömürüyle odanın ısınmasını sağlayan mangal canlandırması bulunmaktadır. Çekmeceli dolap üzerinde saat ve gaz lambası sergilenen objeler arasındadır.
Günlük oda olarak düzenlenen bölümde; kadınların oturduğu, günlük işlerin görüldüğü bir fonksiyonel bir canlandırma yapılmıştır. Sedirde oturan evin büyükannesi torunu olan kız çocuğunun saçına belik örmektedir. Ahşap beşik içinde ise bebek uyur pozisyonda canlandırılmış olup, duvar içindeki “Yüklük” adı verilen niş içerisinde de yatak yorgan vb. bulunur. Aynı odada dikiş makinesi de sergilenmektedir.
Konağın mutfağında ocaklık yerinin üstünde davlumbaz bulunur. Davlumbazın her iki yanında ve zahirelerin konulduğu sandığın üzerinde kapların konulduğu “Kaplık” ya da “Terek” olarak adlandırılan ahşaptan yapılma raflar mevcuttur. Kaplıkların yanında kurutmalık sebzeler asılmıştır. Zahire sandığında ise baş bulgur, orta bulgur, fasulye, nohut gibi yiyecekler depolanmıştır. Ocağın hemen yan tarafında ibrik, leğen ve ahşap dibek/havan bulunur. Orta bölümde evin erkek çocuğu sini üzerindeki tabaklarda bulunan “Tevek Sarması” ve “Çorba” dan oluşan yemeği yer pozisyonda canlandırılmıştır. Hemen pencere kenarında geleneksel giysiler içerisindeki evin hanımı tencere içindeki çorbayı karıştırmaktadır. Mutfağın içinden geçilen evin kilerinde; duvarlarda zahire, hububat elemede kullanılan elekler, Büyük leğen(Teşt), Kazan, Yayık, Yağ küleği ; Turşu, Pekmez, Yağ vb. nin saklandığı pişmiş topraktan yapılmış küpler bulunur. Selenin altındaki tencere/kazan ile de yoğurt mayalama anlatılmaktadır.
TEŞHİR SALONLARI
Geleneksel Malatya Evi olarak tematik canlandırma yapılan alandan çıkıldıktan sonra balkon bölümünden Teşhir Salonlarına geçilir. Salon Sergileme grupları şöyledir:
1) Geleneksel El sanatları (Dokumacılık ve Kumaş Baskıcılığı)
2) Aydınlatma‐Kilit Sistemleri‐Ölçü ve Tartı Araçları
3) Mutfak Araç ve Gereçleri
4) Kadın Giysi ve Aksesuarları
5) Erkek Giysi ve Aksesuarları
6) Ateşli ve Delici‐Kesici Silahlar
Beşkonaklar Etnoğrafya Müzesi 6 Şubat 2023 tarihinde meydana gelen Depremde hasar almış olup tadilat çalışmaları nedeniyle ziyarete kapalıdır.
ADRES: Kernek Mahallesi, Beşkonaklar Caddesi, No: 19 Battalgazi / MALATYA
TELEFON: (0 422) 324 45 32
ATATÜRK ANI EVİ VE ETNOĞRAFYA MÜZESİ
Malatya İli, Battalgazi İlçesi, Küçük Hüseyinbey Mahallesi, Atatürk Caddesi, No:73’te yer almaktadır. 14.08.1926 tarihinde dönemin Valisi Nevzat TANDOĞAN tarafından Türk Ocağı binası olarak temeli atılmıştır. Ulusal mimarlık akımının etkileriyle yapılan bina kesme taştan yapılmış kare planlıdır. Anıtsal giriş kapısından salona ve yan odalara geçilen yapının açılış konuşmasını Vali Nazmi TOKER yapmıştır.
31.08.1928'de Türk Ocağı olarak hizmet verecek binanın durumunu Mustafa Kemal Atatürk’e ve İsmet İnönü’ye telgraf ile bildirmiştir. Mustafa Kemal ve İsmet İnönü’den memnuniyet ve başarı dileklerini ileten telgraflar almıştır.
13 Şubat 1931’de Malatya’ya gelen Atatürk, istasyonda hazırlanan karşılama töreninden sonra öğrencileri selamlamış, ilgililerden bilgi almıştır. Bilgi aldığı kişilerden birisi o zamanlar Malatya Lisesi müdürü olan Vasfi Mahir Kocatürk’tür. Malatyalılarla bir müddet yeni açılmış yolda yürüdükten sonra Türk Ocağı binasına gelmiştir. Burada parti mensuplarını ve halktan temsilcileri kabul etmiş, Malatya’nın genel durumu ve özellikle iktisadi durumu hakkında bilgiler almıştır. Binanın iki odası Atatürk için hazırlanmıştır.
14 Kasım 1937'de 11.00’da Yazıhan istasyonuna gelen tren, saat 13.00’da Malatya’ya ulaşmış ve Atatürk önce Mensucat Fabrikası ve Devlet Hastanesi inşaatının teftiş etmiş, şehirde bir gezinti yaptıktan sonra Halkevine gitmiştir, yarım saat kadar görüşmeler yapmıştır. Görüşmeleri tamamlayan Atatürk, aynı gün Malatya’dan Diyarbakır'a uğurlanmıştır.
Türk Ocaklarının 10.04.1931’de kapatılmasıyla 1951 yılına kadar Cumhuriyet Halk Fırkası il merkezi ve Halk Evi olarak kullanılmıştır. Malatya Halk Evi 19 Şubat 1932'de ilk açılan halk evlerinden birisi olmuştur. 1934'te Fırat Spor Kulübü, Halk Evi'nin spor şubesi olarak faaliyete başlamıştır.
1951’de Halkevlerinin kapatılmasıyla 1952 yılında hazineye devredilen bina bir süre Milli Eğitim Bakanlığı'na tahsis edilmiş ve 1953 sonrası Malatya Lisesi ek binası olarak kullanılmıştır, daha sonra Yaygın Eğitim Genel Müdürlüğü'ne verilerek Halk Eğitim Merkezi olarak halka yönelik hizmetler vermeye başlamıştır.
Kültür Bakanlığı, Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Kurulu Başkanlığının 09.07.1976 tarih ve A-101 sayılı kararı ile bina, korunması gerekli taşınmaz kültür varlığı olarak tescillenmiştir.
Atatürk'ün doğumunun 100. yılında DSİ tarafından restorasyonu yapılmıştır. 1981 yılında Atatürk Evi ismi altında oluşturulan Atatürk odası ile bir nevi müze olarak ziyarete açılmıştır. Cumhuriyet Döneminin Malatya'ya bahşettiği abidevi binalardan birisi olan Atatürk Evi, Anıtlar Yüksek Kurulu'nun verdiği karar doğrultusunda daha önce Malatya Valiliği ve 2. Ordu Komutanlığı tarafından kısmi iç restorasyon geçirmiştir. Malatya Valiliği, İl Özel İdaresi ve Malatya Belediyesi'nin yeni restorasyon projesi 2008 yılı sonlarında başlayıp 2009 Mart ayında tamamlanmış bina ve iç dekorasyon için binanın bütün kullanım alanları müze olarak tasarlanmıştır. İl Özel İdaresi bünyesinde hizmet veren bina, Büyükşehir statüsüne alınan illerde İl Özel İdarelerinin kapatılmasıyla 30.03.2014 tarihinden itibaren Kültür ve Turizm Bakanlığı adına Malatya Müze Müdürlüğüne tahsis edilmiştir.
Bakanlığımız, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğünün makam olurlarıyla Atatürk Anı Evi ve Etnografya Müzesi olarak işlevlendirilen Müzenin içerisinde, Atatürk’ün Malatya’yı ziyaretinde oturduğu oda, kitaplık, kılıç ve tüfeklerin sergilendiği oda, Atatürk’ün Malatya’yı ziyaretinde çekilen fotoğrafların sergilendiği oda ve Atatürk ve Kurtuluş Savaşı temalı halıların sergilendiği mekanlar bulunmaktadır.
Teşhir Salonları
Teşhir Salonu 1: Atatürk’ün Malatya’ya yaptığı ziyarette çekilen fotoğraflar yer almaktadır. Ayrıca divit, hamayıl, yüzük vs. objeler sergilenir.
Teşhir Salonu 2: Atatürk’ün 1931 ve 1937 yıllarında yapmış olduğu yurt seyahatleri kapsamında çeşitli vilayetlerde çekilmiş fotoğraflar ile ikinci Cumhurbaşkanı İsmet İnönü ile çekilmiş fotoğrafları sergilenmektedir.
Teşhir Salonu 6: Kurtuluş Savaşına atfen Cumhuriyet Döneminde kullanılmış 6 adet tüfek vitrin içerisinde sergilenmektedir. Yine bu oda da Atatürk’ün vefatından sonra Avrupa yakasından Anadolu yakasına getirilişi, Ankara’da Etnografya Müzesine defnedilişi ve 15 yıl sonrada Anıtkabir’e nakli sırasında çekilen fotoğraflar sergilenmektedir.
Atatürk Anı ve Etnoğrafya Müzesi 6 Şubat 2023 tarihinde meydana gelen Depremde hasar almış olup tadilat çalışmaları nedeniyle ziyarete kapalıdır.
ADRES: Küçük Hüseyinbey Mahallesi, Atatürk Caddesi No:73 Battalgazi/MALATYA
TELEFON: (0 422) 321 21 25
II.Dünya Savaşı’ndan sonra Fransız Arkeolog C.Schaeffer alanda birkaç derin sondaj açmışsa da sürekli kazılar 1961’de, önce Salvatore M.Puglisi, sonra da Alba Palmieri başkanlığında Roma “La Sapienza Üniversitesi”nden bir ekip tarafından başlatılmıştır. Palmieri’nin 1990’da ölümünden sonra kazı başkanlığını 2019 yılına kadar yine aynı Üniversiteden Marcella Frangipane sürdürmüş olup, 2020 yılı itibariyle Francessa Balossi başkanlığında çeşitli ülkeler ve Türkiye’den oluşturulmuş ekiple kazı çalışmalarına devam edilmektedir.
Höyükte yapılan kazılar sonucunda; M.Ö.3300-3000 yıllarına ait bir kerpiç saray, M.Ö.3600-3500’lere ait tapınak, ikibini aşkın mühür baskısı, kaliteli metal eserler bulunmuştur. Elde edilen veriler göstermektedir ki o dönemde Arslantepe, aristokrasinin doğduğu ve ilk devlet şeklinin ortaya çıktığı resmi, dini ve kültürel bir merkezdir.
5.bin yılın sonundan 4.bin yılın sonuna kadar olan zaman süresi içinde Malatya’nın bu bölgesi her ne kadar Yukarı Mezopotamya’nın bir parçasını oluşturmaktaysa da tam anlamıyla yerel özelliklerini yitirmemiştir. Özellikle 4.bin yılda Arslantepe Orta Fırat bölgesindeki yerleşmeler içinde önemli bir yer tutmaktadır. Geç Kalkolitik Çağ’da yerel yüksek tabakalardan oluşan sınıf, politik ve dinsel egemenliğin yanı sıra ekonomiyi, ürün ve üretim idaresini ellerinde tutmaktaydı.
Yörenin su kaynakları bakımından zengin, dolayısıyla tarım için son derece uygun, ayrıca sık sık taşan Fırat Irmağı’nın taşkın alanı dışında kalması gibi ayrıcalıkları, Arslantepe’nin en azından M.Ö.5.bin yıldan Bizans Dönemi’ne kadar kesintisiz olarak iskan edilmesinde önemli etkendir. Yörenin doğal yapısından kaynaklanan gücü, yüksek tarım potansiyeli ile birleşince Arslantepe, topraklarını denetim altında tutabilen ve bölgedeki hammaddeyi işleyen ya da en azından işlenmesini organize eden egemen bir merkez konumunu kazanmıştır.
Geç Uruk (M.Ö. 3700-3100) Dönemi’ne ait yapılar büyük yangınlarla ortadan kalktıktan sonra ortak kullanım alanı terk edilmiş, yerli geleneğe yabancı topluluklar yerleşmiştir. Bunu, gerek yerleşim düzeni ve konutlar, gerekse Doğu Anadolu-Transkafkasya kökenli çanak-çömlekler kanıtlamaktadır. Yerleşmenin ekonomik ve kültürel özellikleri bu yeni gelenlerin temelde kırsal, büyük olasılıkla yarı göçebe küçük topluluklardan oluştuğunu gösterir.
3.bin yılın ikinci yarısında Erken Tunç III (M.Ö.2500-2000)’de bölgede yerel kültüre dayanan ve Anadolu’nun kentleşme geleneğine uygun bir yerleşme düzeninin yanı sıra surlarla çevrili kentlerin inşa edilmesine yol açan yeni bir süreç başlamıştır. Arslantepe’deki bu yerleşme Erken Tunç II’nin teraslar üstündeki geniş odalı büyük evlerini kullanmayı sürdürmüş ancak tepenin yamacından aşağıya doğru gelişmiştir.
M.Ö. 5.binden M.Ö.712 tarihindeki Asur istilasına kadar yerleşim yeri olarak varlığını sürdüren Arslantepe daha sonra bir süreliğine terk edilmiş, M.S. 5-6.yy’lar arasında ise Roma Dönemi köyü olarak kullanılmış ve daha sonra Bizans Nekropolü olarak yerleşimini tamamlamıştır.
TELEFON: (0 422) 337 24 82
